NEWS.am-ը զգալի կրճատումներով ներկայացնում է թուրք վերլուծաբան Օրհան Քեմալ Ջենգիզի՝ «Al-Monitor»-ում հրապարակված հոդվածը:
Թուրքիայում յուրաքանչյուր տարի հազարավոր ատենախոսություններ են գրվում սոցիալական գիտությունների վերաբերյալ: Բարձրագույն կրթության խորհրդում պահվում է ատենախոսությունների անվանումների եւ թեմաների տվյալների էլեկտրոնային բազա: Տվյալներչի բազայում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ատենախոսությունների որոնման դեպքում արդյունքն ապշեցուցիչ է. այս հարցի շուրջ գրվել է միայն չորս ատենախոսություն, եւ, դատելով դրանց վերնագրերից, անմիջապես կարելի է ենթադրել, որ դրանք արտացոլում են ցեղասպանության վերաբերյալ Թուրքիայի պաշտոնական դիրքորոշումը:
Մի՞թե սա է այն ամենը, ինչ կարողացել են գրել թուրքական համալսարանները Հայոց ցեղասպանության թեմայի շուրջ: Ինչպե՞ս կարող է դա հնարավոր լինել: Արդյո՞ք չկան գիտնականներ, ովքեր ցանկանում են գրել ատենախոսություններ՝ վիճարկելով Թուրքիայի պատմության պաշտոնական գիծը եւ պնդելով, օրինակ, որ 1915 թվականին տեղի ունեցածը ցեղասպանություն էր: Թե պետական մեխանիզմ գոյություն ունի, որը նման հնարավորությունի չի թոնում:
Հայ-թուրքական երկլեզում «Ակոս» շաբաթաթերի՝ դեկտեմբերի 12-ին արված հաղորդագրությունում բացահայտվել էր տեղեկատվություն, որ Հայոց ցեղասպանության թեմայի շուրջ աշխատող գիտնականները թուրք պատամական հասարակության խիստ ուշադրության ներքո են:
Ինչպես «Al-Monitor»-ում հրապարակված իմ նախորդ հոդվածում արդեն նշել եմ, Թուրքիայում տարբեր պետական մարմիններ զբաղված են 2015թ. Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի դեմ նախապատրաստական աշխատանքներով: Թուրքական պատմական հասարակությունը դրանցից մեկն է: Հասարակությունը, հավանաբար, տեղեկություններ է խնդրել Բարձրագույն կրթության խորհրդից՝ նախապատրաստական այդ աշխատանքներում օգտագործելու նպատակով:
«Al-Monitor»-ի մեկ այլ հոդվածում ես նաեւ գրել եմ այն մասին, որ Թուրքիայում ոչ մահմեդականների ծննդյան գրանցման տվյալներում գաղտնբառեր են պարունավկում եւ որ ոչ մահմեդականը չի կարող բանակի սպա, դատավոր եւ ոստիկան դառնալ: Եվ այս վերջին օրինակը, այն է հայկական հարցի առթիվ Թուրքիայի պաշտոնական դիրքորոշումը վիճարկող նույնիսկ մեկ ատենախոսության բացակայությունը, եւս մեկ նշան է, որ որոշ տաբուների շրջանակում ամրագրված են չգրված, բայց խիստ կանոններ:
Սակայն հայկական տաբուն խախտվել է թուրք քաղաքացիական հասարակության եւ մտավորականության կողմից: Այնուամենայնիվ, դրանք շարունակում են ինչ-որ կերպ գոյություն ունենալ «պաշտոնական» գծում: Շնորհիվ այնպիսի գործողությունների բացահայտման, ինչպիսիք են Թուրքական պատմական հասարակության խնդրանքով Հայկական հարցով զբաղվող գիտնականների վերաբերյալ տեղեկատվության տրամադրմանը, մենք ապացույցներ ենք ստանում ենք այն մասին, թե ինչպես են արտադրվում եւ պահվում Թուրքիայի պաշտոնական թեզերը:
Անկասկած, բացահայտումների պրակտիկան պատկերի միայն մեկ մասն է կազմում: Ամբողջության պատկերացնելու համար, թե ինչպես եւինչ մթնոլորտում են Թուրքիայում պաշտոնական թեզիսները մնում անձեռնմխելի, պետք է համադրել մասերի հետ, որոնք մեզ անհայտ են: Միայն այն ժամանակ մեզ հայտնի կդառնա, թե Թուրքիայում պաշտոնական որ թեզերն են ի վիճակի գոյատեւել: