Հալեպում գտնվող հայկական եկեղեցիների և գերեզմանատների շուրջ 2500 հայկական արձանագրությունների մասին
տեղեկատվությունն ու լուսանկարներն ամփոփվել են Րաֆֆի Քորթոշյանի «Հալեպի արձանագրությունները»
բացառիկ գրքում: Հունվարի 17-ին հրավիրված ասուլիսում Քորթոշյանը պատմեց, որ գիրքը գրելու գաղափար ունեցել է դեռ 2004 թ-ին, երբ դեռ Հալեպում էր:
«Գերեզմանոց այցելելիս ինձ հետաքրքրում էին տապանագրերի վրա գրված ազգանունները, նշված ծննդավայրերը, որոնք հիմնականում ներկայացնում են Արևմտյան Հայաստանի բնակավայրերն էին»,- «Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ` նշեց հեղինակը:
Գրքում զետեղվել են Արևմտյան Հայաստանի տարբեր անկյուններից` Խարբերդից, Վանից, Էրզրումից, Կիլիկիայից Հալեպ գաղթած հայ քաղաքացիների մասին արձանագրությունները, որոնք հեղինակը լուսանկարել, արխիվացրել և պահպանել է:
2006 թ-ին Քորթոշյանը տեղափոխվել և մշտական բնակություն է հաստատել Հայաստանում, այժմ անդամակցում է «Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող» կազմակերպությանը, որի ղեկավար Սամվել Կարապետյանի օգնությամբ էլ սկսել է գրքի նյութի հավաքագրման աշխատանքները: Առաջին ճամփորդությունն իրականացրել է 2007 թ-ին, այնուհետև` 2008-ին` ամեն տարի Հալեպում մնալով մեկ ամիս:
Հեղինակի խոսքով` Հալեպի գերեզմանոցների արձանագրությունները պատկանում են հայկական տարբեր համայնքներին: «Մեծ էր նաև Շահան եպիսկոպոս Սարգսյանի աջակցությունը, ով հակառակ դժվարություններին` այնպես արեց, որ ոչ մի արձանագրության հետ կապված ուսումնասիրությունը թերի չմնա»,- շեշտեց Քորթոշյանը: Սիրիայում 2011-ից սկսած պատերազմի պատճառով իր աշխատանքը իրականացնել այլևս հնարավոր չէ:
Անդրադառնալով այն հարցին, թե այդ հուշարձանները պատերազմի պատճառով, հնարավոր է, ոչնչանան, հեղինակն ասաց, որ բացառված չէ, որ դրանց մի մասը պատերազմական գործողություններից հետո կարող է պահպանված լինեն, սակայն այժմ այժմ բախումները թուլ չեն տալիս ուսումնասիրման կամ նկարահանման աշխատանքներ կատարել:
Գրքի նյութերի հավաքագրման աշխատանքներից հետո 2008 թ-ը եղել է գրասենյակային աշխատանքի` գրքի հավաքման ու կազմման շրջափուլը, որտեղ իր աջակցությունն է ունեցել նաև Հայաստանի մշակույթի նախարարությունը և «Գալուստ Գյուլբեկյան» հիմնադրամը:
Հեղինակը ուշադրություն հրավիրեց նաև այն կարևոր փաստի վրա, որ գրքում ներկայացված են ոչ միայն արձանագրություններ, այլև համառոտ պատմություն, չափագրություններ Արևմտյան Հայաստանի բնակչության թվաքանակի, պատմության, եկեղեցիների մասին: «Երբ գիրքը պատրաստ էր, մենք որոշեցինք այն նվիրվել այն մարդկանց, ովքեր այս դժվար պայմաններում պաշտպանում են Հալեպի հոգոր և մշակութային արժքեները»,- ասաց Քորթոշյանը: Աշխատանքներն իրականացնելիս ամենահուզիչ պահերը վերհիշելիս նա նշեց, որ Հալեպում գտել է Արևմտյան Հայաստանի Արագ գյուղի եկեղեցուց նմուշ:
«Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամի ղեկավար Սամվել Կարապետյանը նշեց, որ «Հալեպի արձանագրությունները» գիրքն անանխադեպ արժեք ունի: «Գիրքն անշուշտ մեծ նպաստ է բերելու հայագիտության տարբեր ոլորտներով զբաղվող մասնագետներին, նաև մեծապես կօժանդակի պատմագիտության զարգացմանը»,- ասաց Կարապետյանը: Նրա գնահատմամբ` գրքում ներկայացված է վարերագրական չափազանց հարուստ նյութ, որը նաև կարող է տեղանունների յուրատեսակ բառարան լինել:
Նյութում գերեզմանաքարերի արձանագրությունները խմբավորվել են ըստ ժամանակագրության` մինչ 1915 թվականը և 1915 թվականից հետո:
«Եթե անգամ աշխարհից կտրված իրավիճակ պատկերացնենք, ապա գերեզմանի տապանաքարերի տեղանունները ցուցակի բերելու դեպքում կհասկանանք, թե ինչպես եղավ, որ այս մարդիկ իրենց հայրենիքից հեռու հանգրվան գտան Հալեպում, ուղղակի և անուղղակի գիրքը փաստում է հայոց ցեղասպանության մասին»,- հավելեց Կարապետյանը: Գիրքը տպագրվել է 700 օրինակով, հեղինակները չեն բացառում առաջիկայւոմ այն նաև այլ լեզուներով թարգմանելը:
ARMENPRESS.am