Ֆրանսայի ծերակույտը այս ամիս իր օրակարգին վրա կներառե ցեղասպանություններու ժխտումը քրեականացնող օրինագիծի քննարկումն ու քվեարկությունը: Այդպես են բազմակողմանի լրատվություններուն հաղորդումները, ընդ որում` պաշտոնական լրահոսինը:
Թրքական վայնասունը կշարունակվի ցուցական ձեւով: Փարիզ վերադարձած թուրք դեսպանը կբարձրացնե ահազանգին աստիճանը` ազդարարելով, որ Ֆրանսայի նախագահը մտադրած է ժխտումի քրեականացումը համաեւրոպականացնել: Անկախ թե ըսվածը որքանո՞վ կհամապատասխանե իրականության, պետք է մտածել նման հայտարարություններ կատարելու շարժառիթին, բուն պատճառին եւ ունենալիք հավանական հետեւանքներուն մասին:
Նման հայտարարություն մը նախ հասարակական մակարդակով ավելի կշիկացնե Թուրքիո մեջ ստեղծված հակաֆրանսա տրամադրությունը: Սակայն հայտարարությունը ամբոխային տրամադրություններու շիկացումով քաղաքական նպատակներ կհետապնդե անշուշտ: Ամբոխային տրամադրություններու ձեւավորումը միայն Թուրքիո մեջ չէ, որ տեղի կունենա՛: Եւրոպայի տարածքին ապրող թուրքեր բնականաբար անմասն չեն մնար այս մթնոլորտեն: Ներքին սպառումի համար առնված նման քայլեր սակայն իրենց հաշվարկներուն մեջ պետք է ներառեն եւրոպական առումով զանգվածային տրամադրություններու գոյառումը. այս պարագային նախ եւ առաջ ֆրանսացի ժողովուրդին եւ ապա ընդհանրապես եւրոպացիներուն համար, որոնց առջեւ առնվազն ոչ քաղաքակիրթ պահվածքի արտառոց տարբերակներ կցուցադրեն եւրոպականանալ ուզող թուրքերը:
Հակաֆրանսա տրամադրություններու սերմանումն ու քաղաքական մակարդակի վրա առնված քայլերը իրար չեն համապատասխաներ: Որքան ալ հասկնալի ըլլա, որ ճնշամիջոցներու զինանոցը մեկ անգամեն պարպել պիտի չուզեր Անգարան, համենայն դեպս Անգարա-Փարիզ որեւէ խզումի առաջնորդող գործողություն ցարդ չէ հայտնված քաղաքական բեմին վրա:
Լուսարձակները պահ մը հեռացնենք Անգարա-փարիզ պարանաձգութենեն եւ կեդրոնացնենք Պաքվի վրա` փորձել հասկնալու համար ցուցադրված զուսպ վերապահություններու եւ քննադատություններու էությունը: Անշուշտ ձեւական քննադատություններ անպայման պիտի արձանագրվեին Պաքվեն` ուղղված Էլիզեի պալատի հասցեին: Պարզ է, որ Պաքուն ամենեն հանգիստ վիճակներուն մեջ կուզե՛ր տեսնել Ցեղասպանության թեմայով խորանալիք քաղաքական ճգնաժամերը` միշտ ի մտի ունենալով ղարաբաղյան խնդիրին նախապայմանականությունը: Հարցը այստեղ չավարտի՛ր անշուշտ: Պաքվի համար, որքան ալ անցանկալի ըլլա, այսուհանդերձ Մինսքի խմբակը համաձայնեցված ձեւաչափն է արցախյան հակամարտության միջնորդական առաքելություն իրականացնելու համար: Իսկ այդ խմբակի համանախագահի լիազորություններ ունի Փարիզը:
Պաքուն հնարած է փաստորեն, առանց Ֆրանսայի հետ կամուրջները այրելու, իր ավագ եղբոր զորակցություն հայտնելու տարազը: Ազրպեյճան կնախապատրաստվի քրեականացնել Խոջալվի ,ջարդերե-ու ժխտողականությունը: Զավեշտալին այն է այստեղ, որ ժխտումի միջավայրը նույնինքն Ազրպեյճանն է. այլ խոսքով` Ազրպեյճանի մեջ կքրեականացվին ազրպեյճանցի այն պատմաբաններն ու քաղաքական գործիչները, որոնք կժխտեն Խոջալվի «ջարդեր»-ը:
Այս բոլորին մեջ մտահոգիչ կետ մը ինքզինք տեսանելի կդարձնե` առայժմ ոչ անմիջականորեն: Պատահականության պետք չէ վերագրել ֆրանսացի նախկին համանախագահ Պեռնար Ֆասիեի հայտարարությունը, որ կգերադասե տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Ֆասիե ցարդ նման որեւէ հայտարարություն չէր կատարած: Պաշտոնաթողությունն ալ արդարացնող հիմնավորում չէր կատարված հայտարարության:
Պատճառ ունինք գեթ մտածելու Ֆրանսայի հավասարակշռություն պահպանող քաղաքականության մասին: Եթե ցեղասպանության հարցին մեջ Փարիզը անկաշկանդ եւ աննախադեպ կշռույթներով ու տարողություններով հառաջ կերթա՛, ապա նույնը կարելի չէ ըսել ղարաբաղյան հարցին պարագային: Չմոռնանք, որ նախագահ Սարքոզի Երեւանի մեջ նույնիսկ ուշադրություն գրավող հայտարարություն չկատարեց Ղարաբաղի մասին:
Ցեղասպանության ժխտումի քրեականացումը պետք չէ սակարկել ղարաբաղյան հարցով: Հայկական կողմը մինչեւ վերջ անջատ գործընթացներու մոտեցումով պարտի մերժել երկու թղթածրարներու ուղղակի-անուղղակի փոխկապակցվածությունը: Բան մը, որ թե՛ թուրքերուն եւ թե՛ ազրպեյճանցիներուն համար վաղեմի ռազմավարության նշանակություն ունի:
Շահան Գանտահարյան
«Ազդակ»ի գլխավոր խմբագիր