Փետրվարի 28-ին` ժամը 18-ին, Կոմիտասի անվան կամերային երաժշտության տանը տեղի կունենա Լեւոն Խեչոյանի «Մհերի դռան գիրքը» վեպի շնորհանդեսը: Ներկայացնում ենք մի հատված գրքից:
***
Բարեկամներ, ինչքան էլ փորձենք Ագռավաքարը խորհրդավոր շեշտադրումներով տղոցկան կնոջ առեղծվածային արգանդին նմանեցնել, այնուամենայնիվ, մոռանալ պետք չէ' Մհերի ժամանակակիցներից շատերի համար այն լեռան խավարում ապրող բացասական ուժերի բնակատեղի էր նշանակում, Մհերն էլ այնտեղ երկրային ժամանակը հաշվարկող ճախարակին էր հետևում հոր հրամանով, երբ կանգներ ճախարակը, ելնելու էր Ագռավաքարից' աշխարհը կործանելու: Մհերի' նման բնութագիրն ասես երկրագնդի քաոսն էլ ավելի է սաստկացնում: Այդ ամենին քիչ մասնակցություն չունեին իշխանական Մեծ տունը, Վերգոն, Սասնո վերնախավը և հոգևորական վարդապետները: Այնինչ, Մհերի' ճախարակի առաջ նստած լինելը ժամանակի շարժում պիտի հասկանալ: Ճիշտ չէին այն բոլոր ասեկոսեները, թե Մհերը լեռան խավարում ապրող չար ոգիների հովանավորչությամբ էր աշխարհը կործանելու: Իրականում մասնակցում էր նոր արարչագործության նպատակներին ծառայելու գաղափարին: Այս կարծիքը հաստատող երկու դրվագներ կան ազգային վեպի համարյա բոլոր պատումներում, մեկը' Համբարձման գիշերը հորթի հետևից գնացող հովվի հետ Մհերի հանդիպելն է: Նրա միջոցով ցորենի' ալոճի, գարու' մասուրի չափ դառնալու մասին պատգամ ուղարկելը, որ ինքն այդ ժամանակ դուրս կգա հին աշխարհը կործանելու, և դրանից հետո նոր ժամանակների մարդկանց մարմինները հարություն առնելու պես այլ կերպ էին լույս աշխարհ գալու. ծնվելիս մարմինը հոգին պիտի հագներ: Ներկային հակառակ' հոգին դուրսը պիտի լիներ, մարմինը' ներսը, հոգու աչքը սկսելու էր տեսնել: Մյուսը վերաբերում է Մհերի' վերջին երկու-երեք օրվա գործողություններին մասնակից Խանդութին և Դավթին, այդ նաև նրանք էին, որ խորհուրդ տվեցին' Ագռավաքար փակվելու գնա: Ինչն առաջին պահին շփոթմունք ու տարակուսանք է առաջացնում: Սակայն եթե հետևենք իմաստուն խոսքին, կհամոզվենք' քարե դամբարանի մթությունը խավար չէր, լույսը խավարից է ծնվում: Մհերը մտնելով Ագռավաքար' նախաստեղծ տիեզերական խավարն էր վերապրում. նրա ներսույզի մեջ էր գոյատևում ազգային համընդհանուր ճակատագիրը, դարերի ընթացքում հունցվել էր ժողովրդի նշանակալից բանականությունը, ապագա սերունդները նրանով էին կռվելու հողագնդի սիրտ կեղեքող ունայնության դեմ և նրանով էին գտնելու երկրի վրա ապրելու իմաստը: Մեկ ուրիշ փաստ էլ է հուշում, որ անպայման Մհերը կապ ուներ արարչության հետ և որպես փակվելու տեղանք' Տոսպան լեռան Ագռավաքարը պատահական չէր ընտրվել: Դեռ դարեր առաջ Բաբելոնի Բելի տաճարի Բերոսես քրմի կողմից այդ վայրի մասին մի հիշատակությունը ևս հաստատում է նման ենթադրությունը. «Երբ Քիսութրոս արքան (որ հետագայում Հին Կտակարանում Նոյ էր դարձել) ուզեցել է իմանալ' ուր պիտի հասնի փրկվելու համար, երկնքից պատասխան է լսել' Աստվածների մոտ: Երբ նրանք իջել են նավից, երկնային ձայնն ավետել է' արդեն հասել են Արարատի երկիր»: Անգամ Խանդութի և Դավթի' Մհերին ուր գնալու խորհրդի այդքան վստահ տոնայնությունից էլ է երևում' Ագռավաքարի ընտրությունը պատահական չէր կարող լինել: Նրանք լավ գիտեին իրենցից դեռևս հազարամյակներ առաջ գրված հնագույն հավատամքային սրբազան մատյանների մասին, որոնցում հաստատվում էր, որ ծննդոց հայրենիքի տեղը Մաշու լեռներից է սկսվում: Ագռավաքարն արարչության մասնակից սրբազան վայրն էր' լուս ու մութ աշխարհների մուտքի դուռը, այնտեղով էր երկրագունդը սնուցող պորտալար միջօրեականը անցնում: Սիրելի բարեկամներ, արդյոք Մհերի փակվելը չէ՞ր բացահայտում նաև աշխարհի ունայնությունը, ազգերի անհամաձայնությունից ծագած' իրար հաջորդող պատերազմների էթնիկ բնաջնջումները, երկրաշարժերի անխուսափելիությունը, հեղաշրջումների անմտությունը, որ եկել, մեր օրերն էին հասել: Արդյոք Մհերի վախը' քանի գնացող գիտական մեթոդներով անմահ դարձող ժամանակակից մեր մարդու համար չէ՞ր, որ էգերի ու որձերի խառնակության պատճառով համատարած ՁԻԱՎ-ի, ամուլ արգանդի և սերմնակաթ ամորձիքի պատճառով մարդն ամուլ անսերունդ էր մնալու: Արդյոք կործանման եզրին հասած արդի մարդու հուսահատ, շիզոֆրենիայով բռնկված ուղեղի տրոհումը վերջիվերջո ատոմային ռումբը չի՞ լինելու: Արդյոք աշխարհից կտրված, անմահության ձգտող անժառանգ մարդու պատճառով չէ՞ր ճախարակի կանգնելուց հետո Մհերի' գոյաբանական աշխարհից հեռանալու մտադրությունը, որ բերելու էր նյութական տիեզերքի ավարտը: Արդյոք այս ամենը նման չէ՞ աշխարհահռչակ գիտնականների հաստատումներին, թե տիեզերքի վերջը և սկիզբը Մեծ պայթյունից է ծագել, որ այն է եղել հողագնդի ոչնչանալու' կրկին առաջանալու պատճառը, որ Մեծ պայթյունից է սկսելու նոր ժամանակի և նոր մարդու սկիզբը: Կարծում եմ' աշխարհի վերջի մասին իմ ենթադրությունները համապատասխանում են մհերյան տեսակին:
Yerkir.am